Przejdź do treści

Zegar słoneczny typu Dippe

Połączenie zegara słonecznego z kompasem pod koniec w. XIII pozwoliło na rozwój zegarów przenośnych. Kompas umożliwiał dokładne zorientowanie instrumentu względem lokalnego południka. Gnomon równoległy do osi ziemskiej został po raz pierwszy zastosowany po r. 1400.

Poczynając od późnego gotyku aż do baroku, najpopularniejszym rodzajem zegarów słonecznych stały się zegary w formie dyptyku.
Dyptykowe zegary słoneczne wykonane z kości słoniowej nazywane są Dieppe, ponieważ zostały pierwotnie opracowane i od 1666 produkowane masowo przez Charles’a Bloud’a (1640-1719) w północno-francuskim mieście Dieppe w Normandii. Takim właśnie jest zegarek z kolekcji Muzeum Uniwersytetu Wrocławskiego. Przenośny, zamykany zegar słoneczny z kości słoniowej jest w istocie instrumentem zawierającym kilka różnych zegarów, przy czym jeden z nich ma tarczę wspólną z kompasem. Na pokrywce od strony zewnętrznej umieszczone zostały dwa zegary uniwersalne: jeden równikowy, drugi biegunowy.

Dla obu gnomonem (wskazówką), jest krótki pręt umieszczany centralnie w pokrywce. Chcąc posłużyć się zegarem równikowym, należy skierować gnomon wzdłuż osi świata. Chcąc z kolei skorzystać z zegara biegunowego, należy gnomon ustawić równolegle do płaszczyzny równika a godzinę odczytać na środkowej części tarczy. Na wewnętrznej stronie pokrywki tego urządzenia umieszczony został ponadto zegar księżycowy, pozwalający korzystać z tego instrumentu przy świetle Księżyca. Zasadnicza część pudełka zawiera kompas, a oprócz niego dwa dalsze zegary: jeden zegar słoneczny horyzontalny, dla którego gnomonem jest nić ukośnie przeciągnięta między obu płytkami. Cień rzucany przez tę nić pokazuje czas na skali poziomej. Drugi zegar to zegar magnetyczny, dla którego oznaczenie godzin umieszczone zostało na płytce metalowej znajdującej się w głębi pudełka kompasu. Płytkę tę reguluje się na dany dzień, miesiąc i rok dzięki ruchomej tarczy umieszczonej na spodzie pudełka.